Όγκοι βλεφάρου

Τι είναι ένας όγκος;
Ένας όγκος είναι μια ανώμαλη ανάπτυξη ενός ιστού, και μπορεί να είναι καλοήθης (που συνεπάγεται περιορισμένη ανάπτυξη), προ-κακοήθης (με τη δυνατότητα να γίνει κακοήθης) ή κακοήθης (πράγμα που σημαίνει την ικανότητα να αναπτύσσεται, να εισβάλει και να αντικαθιστά τις παρακείμενες δομές, και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος – «μετάσταση»). 
Ο χαρακτήρας των κακοήθων όγκων ποικίλλει και διαχωρίζεται σε εκείνους που χρειάζονται πολλά χρόνια για να αναπτυχθούν (και έχουν περιορισμένη ικανότητα μετάστασης), και σε όγκους που αναπτύσσονται γρήγορα (και που μπορούν να δώσουν μετάσταση πριν ακόμα ανακαλυφθεί η πρωτοπαθής εστία).

Ποιες είναι οι αιτίες των όγκων;
Στις περισσότερες περιπτώσεις η ακριβής αιτία ενός όγκου δεν είναι γνωστή, αλλά οι παράγοντες που πιστεύεται ότι παίζουν ένα ρόλο είναι:

1. Το περιβάλλον: χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έκθεση στο ηλιακό φως που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης όγκων του δέρματος στα βλέφαρα, ιδίως σε άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα.
2. Το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο προστατεύει και έναντι των λοιμώξεων. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς που λαμβάνουν ισχυρά φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης όγκων.
3. Κληρονομικότητα: οι περισσότεροι έχουν μια γενετική προδιάθεση, αν και μόνο εξαιρετικά σπάνια υπάρχουν όγκοι που κληρονομούνται απευθείας από έναν γονέα.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Μια πολύ μεγάλη ποικιλία καλοήθων, προκακοήθων και κακοήθων όγκων μπορούν να εμφανιστούν στα βλέφαρα και στις δομές γύρω από το μάτι. Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με τη θέση και τη φύση του όγκου. Οι όγκοι των βλεφάρων είναι γενικά ορατοί στον ασθενή, και μπορεί να προκαλέσουν τοπικό οίδημα, εντοπισμένη απώλεια των βλεφαρίδων (μαδάρωση), ερυθρότητα ή ενόχληση του οφθαλμού. Υπάρχουν όμως και όγκοι που εδράζονται στην εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων ή γύρω από την οφθαλμική κοιλότητα (οφθαλμικός κόγχος), και ενδέχεται να μην είναι τόσο εμφανείς. Οι τελευταίοι παρουσιάζονται με ποικίλα συμπτώματα, όπως άλγος, οίδημα, θολή όραση, διπλωπία, ή παρεκτόπιση του οφθαλμού.

Ποιοι είναι οι κακοήθεις όγκοι των βλεφάρων;
Οι συνηθέστεροι κακοήθεις όγκοι των βλεφάρων περιλαμβάνουν το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, το καρκίνωμα των σμηγματογόνων αδένων, το μελάνωμα, το λέμφωμα, το καρκίνωμα των κυττάρων του Merkel, και το σάρκωμα Kaposi (τα τελευταία τρία είναι πολύ σπάνια). 
Για να είμαστε σίγουροι για τη διάγνωση, η βιοψία μπορεί να είναι απαραίτητη, αν και σε πολλές περιπτώσεις τυπικών βασικοκυτταρικών καρκινωμάτων, η αντιμετώπιση μπορεί να γίνει ταυτόχρονα με τη βιοψία. Ωστόσο, όταν ένας όγκος είναι κοντά στα βλέφαρα, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθετη ανατομική φύση των βλεφάρων, μια βιοψία συχνά προτιμάται πριν από την έναρξη οποιασδήποτε θεραπείας. 
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, και το μελάνωμα αντιπροσωπεύουν το 90%, 5%, και 3% των κακοήθων περιοφθαλμικών όγκων αντίστοιχα. 
Το καρκίνωμα των σμηγματογόνων αδένων (SGC) είναι μια σπάνια και επιθετική μορφή καρκίνου των σμηγματογόνων (μεϊβομιανών) αδένων στα βλέφαρα που μπορεί να εξαπλωθεί τόσο τοπικά όσο και με μετάσταση. Ένα υποτιθέμενο υποτροπιάζον χαλάζιο ή μια κύστη μεϊβομιανού αδένα, ή μια χρόνια βλεφαρο-επιπεφυκίτιδα (κόκκινα βλεφαρικά χείλη) μόνο στο ένα βλέφαρο, θα πρέπει πάντα να εγείρει την υποψία ότι ένας όγκος μιμείται αυτές τις συνθήκες. 
Τα μελανώματα έχουν συχνά ανώμαλη μελάγχρωση και μπορούν να παρουσιαστούν με φλεγμονή και αιμορραγία.

Ποιοι είναι οι «προκαρκινικοί» όγκοι των βλεφάρων;
Η προκαρκινική νόσος είναι αρκετά κοινή, ιδίως σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα. Αυτές οι βλάβες περιλαμβάνουν:

1. Ακτινική κεράτωση (βλάβη των επιφανειακών στρωμάτων του δέρματος από τον ήλιο), η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
2. Η νόσος Bowens (κακοήθεια στα βασικά στρώματα του δέρματος). Περίπου το 4% αυτών των βλαβών μεταλλάσσονται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
3. LentigoMaligna - αργή εξάπλωση της επιφανειακής χρώσης του δέρματος που γίνεται επιθετική στο 1/3 περίπου του συνόλου των ασθενών.

Μπορούν οι όγκοι να ενέχουν κίνδυνο για τον οφθαλμό και την όραση;
Ναι - είτε ως αποτέλεσμα της διήθησης και παραμόρφωσης του βλεφάρου με μειωμένη προστασία του κερατοειδούς ή με άμεση συμμετοχή της επιφάνειας του κερατοειδούς, ή λόγω εξάπλωσης στον κόγχο. Επιπλέον, αν κάποιος όγκος αφεθεί χωρίς θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, η πλήρης εκτομή μπορεί να οδηγήσει σε ένα μεγαλύτερο έλλειμμα ιστού (και ακόμη και την απώλεια του οφθαλμού σε σπάνιες περιπτώσεις), γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα την ανάγκη για εκτεταμένη επανορθωτική χειρουργική επέμβαση με μεγαλύτερο κίνδυνο για τη συνολική προστασία του οφθαλμού.

Ποια είναι η θεραπεία των όγκων του βλεφάρου;
Η αντιμετώπιση των όγκων στα βλέφαρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία και η γενική υγεία του ασθενούς, η φύση του όγκου, και κατά πόσο θα μπορούσε να υπάρξει τοπική ή γενικευμένη εξάπλωση του όγκου. 
Οι όγκοι των βλεφάρων γενικά αντιμετωπίζονται με πλήρη εκτομή και επανορθωτική οφθαλμοπλαστική χειρουργική επέμβαση. Η επανορθωτική χειρουργική επέμβαση εκτελείται συνήθως ταυτόχρονα με την αφαίρεση του όγκου ή σπανιότερα μέσα σε λίγες ημέρες, αν απαιτείται ο όγκος να σταλεί για βιοψία που θα επιβεβαιώσει ότι έχει αφαιρεθεί πλήρως πριν την οφθαλμοπλαστική αποκατάσταση. 
Οι χειρουργικές μέθοδοι αποκατάστασης περιλαμβάνουν την απευθείας συρραφή του ελλείμματος με τη βοήθεια ενός συνδυασμού κρημνών τοπικού ιστού, μοσχευμάτων δέρματος ή άλλων μοσχευμάτων (όπως χόνδρος του αυτιού ή μόσχευμα από τον ουρανίσκο του στόματος). (Εικ.1 & 2) Ορισμένοι όγκοι μπορούν να αντιμετωπιστούν με κρυοθεραπεία, ακτινοβολία, ή ιατρικές θεραπείες που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να καταστρέψουν τα ανώμαλα κύτταρα του όγκου. 
Ασθενείς με ορισμένους όγκους (ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, καρκίνωμα σμηγματογόνου αδένα και μελάνωμα) απαιτούν επίσης μία γενική ογκολογική εξέταση για να αποκλειστεί η διασπορά της νόσου σε άλλα όργανα, και αυτό περιλαμβάνει περαιτέρω ακτινοδιαγνωστικό έλεγχο.

Εικ.1 Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα κάτω βλεφάρου

Εικ.2 Μετά την αφαίρεση και αποκατάσταση του ελλείματος με οφθαλμοπλαστική

Υπάρχει κίνδυνος εξάπλωσης του όγκου στον άλλο οφθαλμό;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που συχνά τίθεται. Αν και ορισμένοι όγκοι όπως το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα μπορούν να εμφανιστούν εκ νέου  σε οποιαδήποτε από τα βλέφαρα, δεν «εξαπλώνονται» στην άλλη πλευρά του προσώπου (εκτός αν αφεθούν χωρίς θεραπεία για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα).